सेनापति काण्ड लागेपछि सुटुक्क…


१५ आश्विन २०७६, बुधबार
army

काठमाडौं, १५ असोज । विद्यमान व्यवस्था अनुसार नेपाली सेनाले दुई वर्षपछिको भदौ २४ सम्म नयाँ प्रधानसेनापति पाइसक्ने छ । भर्खरै म्याद थपिएका प्रभुराम शर्मालाई भावी प्रधानसेनापतिको रुपमा त हेरिंदै छ । तर, त्यसअघि नै सैनिक ऐन र नियमावली तलमाथि पार्न दौडधूप चर्को छ ।

नेपालका अरु सरकारी सेवा र सैन्य सेवाबीच प्रणालीगत सेवा शर्त र कानुनी व्यवस्थाको भिन्नता छ । तर, निजामती सेवामाझैं तीनतारे जर्नेलका हकमा हाल कायम उमेरको ५८ वर्षे हदमाथि संशोधन गरेर ६० वर्ष बनाउन कोशिस गरिंदैछ ।

यदि यस्तो भयो भने शरद गिरी र गौरव तण्डुलले एक र डेढ वर्ष बढी जागिर खान्छन् । यिनीहरू विद्यमान वरियतामा प्रभुरामभन्दा सिनियर हुन् । र, खेलाडीहरू सफल भए भने प्रभुरामको प्रधानसेनापति हुने बाटो छेकिन्छ ।

प्रधानसेनापति पूर्णचन्द्र थापाले त्यसरी हिंडेकाहरूलाई निरुत्साहन गरिरहेका छन् । त्यसो त, जर्नेलहरूका हकमा सैनिक मुख्यालयले सिफारिस गरे रक्षामन्त्रालयमार्फत मन्त्रिपरिषद्बाट एक वर्ष र दुई वर्ष म्याद थप्ने प्रावधान छ । कथं तीनतारे जर्नेलको अर्को पनि दरबन्दी थपिने हो भने प्रभुरामको बाटो त्यसले पनि छेक्छ ।

यसका लागि पनि तीव्र चलखेल छ । यो दरबन्दी चाहिं कोर कन्सेप्ट (चमु) अनुसार थपिने हो । ‘चमु’ भनेको आदिकालदेखि चल्दै आएको सैन्य संरचनाभित्रैको व्यवस्था हो । महाभारतको लडाईमा पनि ‘चमु’ को प्रसङ्ग उल्लेख छ । चमुको अवधारणा यसपटक लागू भएन भने पनि अर्को वर्ष त हुन्छ नै । त्यस्तो गर्दा पनि अब हुने प्रधानसेनापतिसम्बन्धी अन्यौलता थपिन्छ ।

चमुको संरचनाभित्र तीन वटा डिभिजन पर्छन् । त्यो बन्यो भने अहिले हेड क्वार्टरपछि सबैभन्दा शक्तिशाली पृतना हेर्ड क्वार्टर रहँदै आएकोमा त्यसलाई चमुले टेकओभर गर्छ । किनभने, यसको कमाण्ड प्रधानसेनापतिपछिको वरियताका तीनतारे जर्नेलले गर्छन्, पृतनापतिहरूभन्दा सिनियर । सैन्य फर्मेसनअनुसार बटालियनमा साढे सात सय, रेजिमेन्टमा एक हजारको दरबन्दी हुन्छ ।

पछिल्लो समय उत्तरी, दक्षिणी सुरक्षा चुनौतिको विश्लेषण गर्दा नेपाली सेना देशको सुरक्षाका लागि र विदेशी फौजसँग भिड्न तत्पर हुनुपर्ने ठहर गर्दै यस्तो संरचनाको कुरा उठेको हो । यदि त्यस्तो अवस्था आइहालेमा एउटा डिभिजनले मात्र लड्न गाह्रो हुन्छ भनेर तीन वटा डिभिजन मिलाई चमु खडा गर्न लागिएको बताइन्छ ।

अर्कातिर, नेपालमा सेनाको संख्या हेर्ने हो भने जनसंख्याको अनुपातमा झण्डै बेलायत (८१ हजार ५ सय) भन्दा बढी छ । तर, भूमिका फरक । नेपाली सेना सडक र जंगलको सुरक्षामा पनि छ । सबै देशमा यस्तो हुन्न ।

त्यसो त प्रधानसेनापति बन्न वा बनाउनका लागि वरियता अकाट्य प्रावधान भने होइन । अहिले भारतमा चौथो वरियताका बिपिन राउत प्रधानसेनापति छन् । राजनीतिक नेतृत्वले चाह्यो भने राष्ट्रको लागि चाहिने मान्छेका रुपमा कसैलाई पनि बोक्न सक्छ ।

नेपाली सेनामा यदि यही व्यवस्था हुने हो भने प्रभुराम शर्मापछि विनयविक्रमम राणा, आनन्द अधिकारीमध्येबाट चिफ हुने सम्भावना पनि छ । प्रतिस्पर्धीभित्रैका अशोक सिग्देलको शैक्षिक प्रमाणपत्रबारे रक्षा मन्त्रालयले गम्भीर छानवीन गरिरहेका कारण उनको बारेमा यसै भन्न सकिने अवस्था छैन । अर्थात्, प्रभुरामहरूपछि २५ र २६ बेसिकले नेतृत्व सम्हाल्न सक्छ ।

उता, आफ्नो पालामा भएको बहुप्रतिक्षित तथा चर्चित फास्ट ट्रयाक परियोजनासँगै केही निर्णय र किनमेल काण्डमा तानिएका पूर्व प्रधानसेनापति राजेन्द्र क्षत्रीमाथि छानवीन हुने संकेत पाएपछि उनी अमेरिकातिर छड्किएका छन् ।

अवकास पाएका पूर्व प्राविधिक जर्नेल योगेन्द्र खाँणले चेन अफ कमाण्डको अवधारणाअनुरुप सेनाका सबै काम आदेशानुसार हुने भन्दै आफूले गरेको भनिएका अनियमिततामा तत्कालीन सेनापतितिर औंलो सोझ्याएपछि जंगी अड्डाले क्षेत्रीसँग सोध्ने तयारी गरेको खबर जनआस्था साप्ताहिकले छापेको छ ।

प्रतिक्रिया
  • प्रधान सम्पादक
  • राजेश राई
  • कार्यकारी सम्पादक
  • राजु शिवा
  • सूचना विभाग दर्ता नं.
  • १८०२/२०७६-७७