दाइजोमा कामदार, साला-भिनाजुबाटै बलात्कार
पाँच हजार बालबालिका घरेलु मजदुर
काठमाडौं, २९ माघ । पूर्व सचिव कार्कीको घरमा भएको जघन्य अपराधमा संलग्नप्रति सहानुभूति देखाउन सकिँदैन, तर, गैरकानुनी रूपमा बालबालिकालाई घरेलु मजदुर राख्ने मालिकले कुटपिट मात्र होइन, श्रम शोषण र यौन उत्पीडन गरेका अनेक घटना प्रहरीमा छन् :
घटना १
दाइजोमा कामदार : साला–भिनाजुबाटै बलात्कार
ललितपुर सातदोबाटोका भरत कार्कीको मोरङकी युवतीसँग विवाह भयो । ससुराली खानदानी थिए, घरेलु कामदारका रूपमा १४ वर्षीया बालिका पनि दाइजोमा दिए । सातदोबाटोको आलिसान महलमा भरत, उनीकी पत्नी र सालो उमेश खत्री बस्थे । बालिकालाई स्थानीय सामुदायिक विद्यालयमा भर्ना गरिएको थियो । बिहान–बेलुका घरको सबै काम गर्थिन् । बस्नका लागि छुट्टै कोठा थियो ।
ललितपुर आएको ६ महिनासम्म सबै ठिकै थियो, त्यसपछि भने बालिकामाथि २४ वर्षीय उमेशको कुदृष्टि पर्यो । राति सबै निदाएपछि बालिकाको कोठामा पसेर दुव्र्यवहार गर्न थाले । सुरु–सुरुमा बालिका चिच्याउने डरले संवेदनशील अङ्गमा छुने, चलाउने गर्थे । पछि त मुख थुनेर बलात्कार नै गर्न थाले । उनको यो ज्यादती करिब डेढ वर्षसम्म चल्यो ।
यो घटना थाहा पाएपछि भरतले पनि बालिकालाई यौन शोषण गर्न थाले । दुई वर्षअघि बालिकाले स्कुलका साथीहरूलाई पीडा सुनाएपछि यो घटना बाहिर आयो । बालअधिकारसम्बन्धी काम गर्ने संस्था सिविसको पहलमा प्रहरीले साला–भिना दुवैलाई पक्राउ गरेर मुद्दा चलायो । अदालतले उनीहरूलाई ६–६ वर्ष कैद र २५–२५ हजार जरिवानाको सजाय सुनाएको छ ।
घटना २
प्रेमिकाको फ्ल्याटमा गएर कामदार बालिका बलात्कार
काठमाडौंको बुद्धनगरमा डेरा बस्ने रीता (नाम परिवर्तन) ले घरेलु कामदारका रूपमा कैलालीकी १३ वर्षीया बालिकालाई ल्याइन् । श्रीमानसँग छुट्टिएर एक्लै बस्ने रीताकी तीन वर्षकी छोरी थिइन् । बालिकाको काम छोरी स्याहार्ने थियो ।
नजिकैको सामुदायिक विद्यालयमा भर्ना पनि गरिदिएकी थिइन् । फुर्सदमा बालिका पढ्न जान्थिन् । रीताको फ्ल्याटमा सेनाका तत्कालीन मेजर प्रभावविक्रम शाह आउजाउ गर्थे । दिउँसो आएको वेला फर्किन्थे, राति आउँदा त्यहीँ बस्थे । रीताले बालिका सुत्ने व्यवस्था आफ्नै कोठामा गरेकी थिइन् ।
मेजर आउँदा भने बालिका भान्सा सुत्न जान्थिन् । राति रीता निदाएपछि मेजर सुटुक्क भान्सामा गएर बालिकालाई जबरजस्ति गर्न खोज्थे । बालिका चिच्याउन खोज्दा मुख थुनिदिन्थे । मेजरबाट यो कार्य नियमित हुनथाल्यो । पछिल्ला दिनमा त रीताकै सामुन्ने पनि बालिकालाई दुव्र्यवहार गर्न थाले । रीता भने देखेको नदेखेझै गर्न थालिन् । बालिकासँग पीडा सहनुको बिकल्प थिएन । ०७५ पुसमा बालिकाले स्कुलमा साथीहरूलाई पीडा सुनाएपछि घटना बाहिर आयो । प्रहरीले मेजरलाई पक्राउ गरी मुद्दा चलायो । अदालतले उनलाई कारागार चलान गरेको छ ।
घटना ३
अभिभावकलाई भेट्न नदिएर बालिकालाई बलात्कार
रेडियो नेपालका पूर्व कर्मचारी रमेशजंग कार्कीले हेटौडाको विपन्न परिवारकी १२ बर्षीय बालिकालाई काठमाडौं ल्याएर घरेलु कामदार बनाए । तीन बर्षसम्म बालिकालाई अभिभावकसँग भेट्न समेत दिएनन् । जागिरबाट अवकास पाइसकेका कार्की प्रायः घरमै रहन्थे ।
दिउँसो उनकी पत्नी बाहिर निस्कन्थिन् । त्यही मौका छोपेर कार्की बालिकालाई बलात्कार गर्थे । अति भएपछि बालिकाले एक बर्षअघि स्कुलका साथीहरूलाई पीडा सुनाइन् । प्रहरीले कार्कीलाई पक्राउ गरी अनुसन्धान गर्दा झण्डै एक बर्षसम्म उनले बालिकालाई नियमित बलात्कार गरेको खुल्यो । अदालतले उनलाई दश दिन कैद, १० हजार जरिवाना र २५ हजार क्षतिपुर्तीको सजाय सुनायो ।
घटना ४
अभिभावकलाई भेट्न नदिएर बालिकालाई बलात्कार
काठमाडौंको बसुन्धारा निवासी सुमित मैनालीले दोलखा भिमेश्वर नगरपालिका–१ सुस्पा क्षमावतीकी २१ बर्षीय सुनिता थामीलाई चार बर्षदेखि घरेलु कामदारका रूपमा राखेका थिए । सुनिताको कामबाट मैनाली परिवार सन्तुष्ट नै थियो । गत ११ जेठको बिहान सुमित घरबाट मर्निङ वाकमा निस्किए । परिवारका अन्य सदस्य घरमै थिए ।
निक्कै बेरसम्म नदेखिएपछि सुनिताको खोजी भयो । सुमितकी श्रीमति कौशीमा पुग्दा पानी ट्यांकीको रडमा सुनिता झुण्डिएको अवस्थामा देखिन । शिक्षण अस्पतालमा पोष्टमार्टम गर्दा आत्महत्या भएको रिपोर्ट आयो । सुमितले सुनिताको परिवारलाई १५ लाख क्षतिपूर्ति दिएपछि घटना मिलापत्रमा टुंगिएको छ । तर, उनले आत्महत्या किन गरिन्, रहस्य अझै खुल्न सकेको छैन ।
०००
घरेलु मजदुरमाथि भएका दुव्र्यवहार र हिंसाका यि प्रतिनीधि घटना मात्रै हुन् । राष्ट्रिय बालअधिकार परिषद्को तथ्यांकअनुसार आर्थिक बर्ष ०७५र७६ मा मात्रै बालबालिकामाथि एक हजार ८ हिंसाका घटना भए । त्यसमध्ये एक सय १२ घटना घरेलु मजदुरमाथि भएका हिंसाका छन् । ६ बालिका त मालिकबाटै बलात्कृत भए । यो तथ्यांक सञ्चार माध्याममा आएका ठूला घटनालाई समेटेर मात्रै तयार पारिएकाले घरेलु कामदारमाथि हुने हिंसाका घट्ना अझ धेरै छन् ।
‘शहरका प्रत्येक पाँच घरमध्ये एकमा घरेलु मजदुर छन् । त्यसमा पनि अधिकांश बालमजदुर छन् । उनीहरू माथि कुनै न कुनै खालका हिंसा हुने गर्छ । हामीले अध्ययन गरेको त संचार माध्यममा आएका ठूला घट्ना मात्रै हुन् । त्यसैले घरेलु कामदारको संख्या र उनीहरूमाथि हुने हिंसाका घटनाको संख्या अझ धेरै छन्,’ परिषद्का प्रशासकीय अधिकृत कृष्ण भुसालले भने । उनका अनुसार महिला कामदारमाथि यौन हिंसाका घटना धेरै भएका छन् ।
श्रम तथा व्यवसायजन्य सुरक्षा विभागको तथ्यांक अनुसार देशभर ५५ हजार ६५५ बालबालिका घरेलु मजदुर छन । जबकि, कानुनले बालश्रम निषेध गरेको छ । बाल श्रम निषेधित र नियमित गर्ने ऐन–०५६ ले १४ देखि १८ बर्षसम्मका बालबालिकालाई जोखिमपुर्ण काममा लगाउन बन्देज गरेको छ । १४ वर्षभन्दा कम उमेरका बालबालिकालाई त कुनै किसिमको श्रममा लगाउन नपाउने व्यवस्था छ ।
सहरिया र सम्भ्रान्त घरानामा घरेलु मजदुर धेरै छन् । हिंसाका घटना पनि यिनै घरानाभित्र धेरै हुने गरेका छन् । मालिकले श्रम शोषण, शारिरिक तथा मानसिक यातना दिने मात्रै होईन, यौन शोषण गरेका जघन्य अपराधका घटनासम्म प्रहरीमा पुगेका छन् । ‘सहरीय अधिकांश संभ्रान्त घरानाले घरेलु कामदार राख्ने गरेको पाइन्छ । त्यस्ता अधिकांश मजदुर १८ बर्षभन्दा कम उमेर समुहका छन् । उनीहरू माथि कुनै न कुनै खालको हिंसा हुने गरेको देखिन्छ,’ बरिष्ठ बालअधिकारकर्मी तारक धितालले भने ।
घरेलु मजदुरमाथि हुने हिंसाका घटना फरक महलमा दर्ता गर्ने व्यवस्था नेपाल प्रहरीमा छैन् । तर, हिंसाका उजुरी भने आउने गरेको प्रहरीले जनाएको छ । ‘घरेलु मजदुरमाथि हुने हिंसाका घटना प्रहरीमा आउँछन् ।
तर, त्यसलाई छुट्टै महल बनाएर दर्ता गर्ने गरिदैन । मालिक र मजदुर भन्दापनि पीडक र पीडत भनेर बुझ्नु पर्ने हुन्छ । किनकि जो सुकैले जो माथि हिंसा गरे पनि त्यो अपराध हो । त्यसलाई हामी मालिक र मजदुर भन्दा पनि पीडक र पीडित भनेरै बुझ्छौं । कारबाही पनि सोही अनुसार गर्छौं,’ नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता डिआईजी शैलेश थापाले भने । नयाँ पत्रिका दैनिकबाट
