बन्दाबन्दीलाई सदुपयोग गर्दा …
‘मुख मीठो छ मन कपटी तिम्रो आनाबानी, दिन्नौ कालापानी ।’
‘नेपाली भूमिमा आँखा नलगाउँ, तिम्रो पकडी खस्नै लाग्यो कस्मीर जोगाउँ ।’
‘तराईमा मुसो बन्यौ पिल्लर खनी खनी, लिम्पिया धुरामा आयौं स्याल गिद्ध बनि । कति देखाउँछ छुच्चोपन पनि । कहिले कालापानी, कहिले लुम्बिनी ।
यी सिर्जना दार्चुलाको लिम्पियाधुरा कालापानी क्षेत्रमा भारतले नेपाली भूमिमा सडक निर्माण गरेपछि भीमदत्तनगरस्थित सुदूरपञ्चिमाञ्चल विश्वविद्यालय केन्द्रीय क्याम्पसका प्राचार्य प्राडा भुपेन्द्र विष्टले तयार गरे । उनले बन्दाबन्दीमा रचना गरेको ती शब्दलाई भिडियो बनाइ फेसबुकमा पोष्ट गर्दै भूमि अतिक्रमणप्रति सचेत गराउँदै आए ।
भिडियोले उनलाई चर्चाको शिखरमा पुर्यायो । राष्ट्रिय भावनाले ओतप्रोत रचना तयार गरेर भूमि अतिक्रमणप्रति खबरदारी गर्दै उनले धेरै रचना यो अवधीमा सार्वजनिक गरे ।
‘कालापानीका विषय समेटिएको गीत बनाएर पोष्ट गर्दा हजारौंले हेर्नुका साथै साढे ६ सयले शेयर समेत गरे’, उनले भने, ‘अहिले फ्लोअर र फोन गर्ने धेरै बढेका छन् ।’ कक्षा–८ पढ्दादेखि नै रामलिलामा अभियान गर्दै आएका उनी भीमदत्तनगरमा २०५७ सालदेखि अध्यापन पेशामा छन् ।
अन्य क्षेत्रसँगै शैक्षिक क्षेत्र पनि लकडाउनको चपेटामा परेसँगै उनले सामाजिक सञ्जालमा राष्ट्रियता, सुदूरपश्चिमको कला, संस्कृति र रामायणलाई समेत स्थानीय डोड्याली भाषामा पस्केर यहाँको संस्कृति जर्गेना गर्दै आएका छन् ।
‘रामायणलाई नेपाली र डोट्याली भाषामा पहिलो पटक मैले नै यहाँ रामलिलामा उल्था गरेका थिएँ’, उनले भने, ‘रामायणका विभिन्न पक्षलाई स्थानीय भाषामा परिमाजिर्त गरेर फेसबुकमा पस्किदा धेरैलाई सकरात्मक सुझाब समेत दिए ।’
‘घाम भयो पसिना मुछे मेरी इजु जिल्फीका खोयाले ।’
‘कमाया पुगुन्या, छैन् मेरी इजु याँ मेरा रोयाले ।।’
‘घाँस दाउरा चुला बाली, मेरी इजु स्याँक स्याँक खोक्दी हो ।’ ।
‘हिएकी बेदना कठै मेरी इजु कै सित पोख्दी हो ।’
बन्दाबन्दीकामा डेढ सय भन्दा बढी भिडियोहरु बनाएर सामाजिक सञ्चालनमा राखेका उनले कोरोना संक्रमणबाट बच्न सर्तकता अपनाउन आग्रह गर्ने धेरै गीतहरु समेत प्रस्तुत गरे । ‘आफै शब्द संकलन, संगीत र गायनबाट दिनमा ३–४ वटा भिडियोहरु बनाएर सार्वजनिक गर्थे’, उनले भने, ‘हिजोआज इन्टरनेटको समस्या भएको छ ।’
यहाँ लाग्ने गरेका रामलिलाहरुमा १४ पटक राम, सीता, लक्ष्मण लगायत रामायणमा भएका सबैजसो पात्रहरुको भूमिकामा देखिसकेका उनले रामलिलामा अभिनयबाट आउने गरेको रकम सामाजिक कार्यमा खर्च गर्ने गरेको बताए ।
‘बन्दाबन्दीमा मेरा भिडियोहरुबाट प्रभावित भएर धेरैले युट्युब च्यान खोलेर पैसा आर्जन गरौैं भन्ने आग्रह पनि गरें’, उनले भने, ‘मैले त राष्ट्रियता र यहाँका कला सस्कृति संरक्षणमा सहयोग पुगोस् भनेर बन्दाबदीको समय सदुपयोग गरेको हो ।’
सुदूरपश्चिमका पुराना ठाडी भाकाहरुलाई समेत परिमार्जित गरी उनले सामाजिक सञ्चालनमा पस्किादा मोहित हुनेहरुको संख्या ह्वातै बढ्दै गएको छ । ‘मैले परिमार्जित गरी स्थानीय भाषामा बाहिर ल्याउँदा धेरै पुराना गीतहरु अहिलेको पुस्तामा पनि लोकप्रिय बनेको पाएँ’, उनले भने, ‘सदुपयोग गरे सामाजि सञ्जालले पनि कला, सस्कृतिको संरक्षण र राष्ट्रिय जर्गेना गर्न ठुलो माध्यम बन्दो रहेछ ।’
बाल्यकालदेखि नै कविता लेखनमा सक्रिया उनले थोरै समय पाउँदा पनि सन्देशमुलक प्रस्तुतिहरु तयार गर्ने गरेको बताए । ‘१५ मिनेट समय पायो की शब्द सङ्कलन र सङगीत दिएर हार्मोनियम बजाउँदै स्थानीय भाषमा गीत गाउन सक्छु’, उनले भने, ‘प्राज्ञिक क्षेत्र पेशा बनाएर पनि सांगीतिक क्षेत्रप्रति पनि सानैबाट हुरुक्क हुन्थे ।’
कोरोनाको त्रासमा धेरैलाई मेरा प्रस्तुतीले सान्त्वना दिएको प्रतिक्रिया पाएको उनको भनाई छ । ‘कोरोनाको तनाबबाट मुक्त हुन संगीत पनि एउटा महत्वपूर्ण माध्यम बन्यो’, उनले भने, ‘तनावमुक्त हुदै बन्दाबन्दीमा मनोबल उच्च राख्ने संगीत अगाले ।’
