एआईको चमत्कार : ज्वालामुखीमा गाडिएको दुई हजार वर्ष पुरानो ‘स्क्रोल’ पढ्यो
वासिङ्टन । असम्भव मानिएका र ठानिएका धेरै कार्यहरू अहिले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) मार्फत यस्ता धेरै उपलब्धिहरू पूरा भइरहेका छन् । माउन्ट भिसुभियस विष्फोटबाट जलेका २,००० वर्ष पुरानो स्क्रोलहरू बुझ्न कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) प्रयोग गरेकोमा तीन अनुसन्धानकर्ताले ७ लाख डलर पुरस्कार जितेका छन् ।
‘वेसुवियस चैलेंज’ को आयोजकहरूका अनुसार हरकुलेनियम पपीरी लगभग ८०० ग्रीक स्क्रोलहरू छन्, जुन ७९ एडी को ज्वालामुखी विष्फोटको समयमा गाडिएको थियो । यो उही ज्वालामुखी थियो, जसले पुरातन रोमन शहर पोम्पेईलाई गाडेको थियो ।
कडा खरानीको लगबाट बनेका यस्तै स्क्रोलहरू पेरिसको इन्स्टिट्युट डे फ्रान्स र नेपल्सको राष्ट्रिय पुस्तकालयमा राखिएका छन् । यी अत्यन्तै क्षतिग्रस्त छन् र खोल्ने प्रयास गर्दा पनि भाँचिएका छन् । भेसुभियस च्यालेन्जले चार वटा स्क्रोलहरूको उच्च रिजोल्युसनको सीटी स्क्यान लियो र तिनीहरूमा अनुसन्धानलाई प्रोत्साहन गर्न धेरै पुरस्कारहरूमध्ये एक मिलियन डलर प्रस्ताव गरेका थिए ।
पुरस्कार विजेताहरूमा बर्लिनका पीएचडी विद्यार्थी जोसेफ नाडर, नेब्रास्काका विद्यार्थी र स्पेसएक्स प्रशिक्षार्थी ल्यूक फेरिटर र स्विस रोबोटिक्सका विद्यार्थी जुलियन शिलिगर समावेश छन् । शोधकर्ताहरूको यो समूहले प्यापाइरसबाट मसी अलग गर्न र ढाँचा पहिचानमार्फत धमिलो र लगभग अपठनीय ग्रीक अक्षरहरू विकास गर्न एआई प्रयोग ग¥यो ।
‘यी केही पाठहरूले पुरातन संसारको प्रमुख अवधिहरूको इतिहासलाई पूर्ण रूपमा पुनः लेख्न सक्छ,’ हर्कुलेनियम सोसाइटीका एक क्लासिकिस्ट र अध्यक्ष रोबर्ट फाउलरले ब्लूमबर्ग बिजनेसवीक पत्रिकालाई भने । चुनौतीले अनुसन्धानकर्ताहरूलाई कम्तिमा १४० क्यारेक्टरहरू प्रत्येकको चार टुक्राहरू बुझ्न आवश्यक थियो, जसमध्ये कम्तिमा ८५ प्रतिशत क्यारेक्टरहरू पुनः प्राप्त गर्न योग्य भएका थिए ।
गत वर्ष फारिटरले स्क्रोलमा एउटा शब्द डिकोड गर्यो, जुन बैंगनीको लागि ग्रीक शब्द भयो । आयोजकहरूका अनुसार उनीहरूको संयुक्त प्रयासले अब करिब पाँच प्रतिशत स्क्रोल डिक्रिप्ट गरिएको छ । ‘स्क्रोलका लेखक सम्भवतः एपिक्युरियन दार्शनिक फिलोडेमस थिए, जसले संगीत, खाना र जीवनको आनन्द कसरी लिने ? भन्ने बारेमा लेखेका थिए,’ प्रतियोगिता आयोजक नेट फ्राइडम्यानले एक्समा लेखेका छन् ।
