पाइला–पाइलामा लुटिन्छन् भारतबाट फर्किने नेपाली
काठमाडौं, २५ असोज । बेरोेजगारीको भुंग्रोमा परेका नेपाली दुई–चार पैसा कमाउन भारत पस्छन् । वर्ष दिन रगत–पसिना बगाउँछन् । त्यसकै कमाइ बोकेर दसैं, तिहारलगायत चाडबाड मनाउन घर फर्किंदा बाटोमा लुटिन्छन् । कतिपय त सबै लुटिएर रित्तो हात फर्किनु पर्छ ।
डोटीको केआई सिंह गाउँपालिका–४ चंगेसेनका प्रताप विकले भारतको पञ्जाबबाट दीपायलसम्मको गाडी भाडा ३ हजार ६ सय ८० तिरे। ‘बाटोमा सामान झार्न, चढाउन समस्या हुन्छ भनेर यति महँगो रकम तिरें । तर, केही सजिलो भएन’ विकले भने, ‘झन् तीन दिनमा मात्रै बोर्डर पुर्यायो । तीन महिनामा जोगाएर ल्याएको रकम बाटोमै सकिन थाल्यो ।’
पञ्जाबबाट रोडवेज गाडीको भाडा गौरीफन्टा सीमासम्म ८ सय भारु छ । नेपाली १ हजार २ सय ८० रुपैयाँ हो । धनगढीबाट दीपायलसम्म बस चढ्दा ६ सय ५० रुपैयाँ तिर्नुपर्छ । आफैं टिकट काटेर गन्तव्य गए कुल १ हजार ९ सय ३० रुपैयाँ खर्च हुन्छ । ‘बोर्डरसम्म नेपाली ५ हजार नाघ्यो’, केआई सिंह गाउँपालिकाकै वडा नम्बर १ का गोपाल औजीले भने ।
भारतको लधियानाबाट डोटीको डुमराकोट जान लागेको औजीले सुनाए । ‘हामीलाई छिटो हुन्छ भने । दसैंका बेला भएकाले आएकै दिन धनगढीबाट पनि दीपायलको गाडी पाउँदैन । एकमुस्ट टिकट काट्यो भने धनगढी पुग्नेबित्तिकै दीपायल हिँड्ने भने’, उनले भने, ‘तर, तीन दिन भयो बल्ल गौरीफन्टा नाकामा आइपुगेका छौं ।’
पञ्जाबबाट बेलुकी हिँडेको बस अर्को दिन बिहान गौरीफन्टा पुगिहाल्छ । तर, कैलालीसँग सिमाना जोडिएको लखिमपुरमा किसान आन्दोलनमा झडप हुँदा आठ जनाको ज्यान गएपछि सवारी साधन बाटोमै रोकिएका कारण तीन दिन लागेको हो । यो यात्रामा नेपाली मजदुरहरू नेपालीबाटै महँगो टिकटबाट ठगिइरहेका छन् । डोटीकै बोगटानका बलराम क्षेत्रीले दुई झोला सामान बढी भएकाले पञ्जाबबाट दीपायलका लागि २ हजार ५ सय भारु (नेरु ४ हजार) तिरेको सुनाए ।
गाडी भाडामा चर्को असुली त भयो नै, सीमा नाकामा उस्तै ठगी हुन्छ । गौरीफन्टा नाकामा भारतीय बसबाट झरेपछि नेपालतिर अटो रिक्सा वा नगर बस पक्रनेसम्मको दूरी २ सय मिटर छ । त्यो बीचमा भारतीय भन्सार कार्यालय, भारतीय प्रहरी चौकी, दुधवा नेसनल पार्कको कार्यालय र एसएसबीको बिट छन् । जहाँ एक नेपाली कम्तीमा ५ सय भारु अनावश्यक रूपमा तिर्न बाध्य हुन्छन् । एसएसबी बाहेक दुधवा नेसनल पार्क, भारतीय प्रहरी र सबैभन्दा बढी भन्सारका कर्मचारीले हरेक नेपाली मजदुरबाट रकम असुल्ने गरेका छन् ।
‘यसको कुनै हिसाब हुँदैन । उनीहरू सामानको पोका हेरेर रकम लिन्छन् । सानो पोका र झोलाहरू छन् भने सय÷दुई सय, ठूलो पोका छन् भने पाँच सय पनि’, सीमा नाकामा कार्यरत एक स्वास्थ्यकर्मीले भने, ‘हामीले टुलुटुलु हेर्नुको विकल्प छैन । यो रोक्ने दायित्व सरकारको हो ।’
अछामको जयगढका हरिराम सार्कीले नाकामै ६ सय खर्च भएको बताए । ‘दुइटा झोला, घरका लागि केही लुगा कपडा थिए । भारतीय सुरक्षा एजेन्सीमा ६ सय रुपैयाँ तिरेर आएँ’, उनले भने, ‘लठ्ठी समातेर बसेका हुन्छन्, रकम दिएन भने सामान खोल भन्छन् । सामान बोक्ने कि खोल्ने भन्ने हतार हुन्छ । त्यसैले रकम दिनुको विकल्प छैन ।’
त्यसपछि पनि नेपाली मजदुरमाथिको क्रुरता सकिँदैन । नेपालतिर अटो र नगर बसले चर्को भाडा असुल्छन् । भारतको बसपार्कमा सामान झारेका नेपालीलाई वारि ल्याई दिएबापत मात्रै २–३ सय भारु असुल्छन् ।
अटो र ई–रिक्सा चालकले मनपरी रकम लिन थालेको थाहा पाएपछि जिल्ला प्रशासन कार्यालय कैलाली र कञ्चनपुरले नेपालतिरका अटो र रिक्सा चालकलाई भारतको बसपार्कसम्म जान रोकेका छन् । ‘उनीहरूले मनपरी भाडा लिने गरेका कारण केही दिनदेखि भारतको बसपार्कसम्म जान रोकिदिन भारतीय सुरक्षा एजेन्सीलाई आग्रह गरेका छौं’, कैलालीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी खगेन्द्र रिजालले भने । त्यसपछि वारि सशस्त्र प्रहरी र नेपाल प्रहरीले पनि दसैंका बेला चियापानी भन्दै रकम लिने गरेको पीडित सुनाउँछन् । एक यात्रुले भने, ‘चियापानी दिनुपर्यो भनेपछि नेपाली ५०-१०० रुपैयाँ दियौं । भारतकाले त लुट्छन् भने हाम्रा दाजुभाइले पनि चियापानी खाउन भनेर दिएको नि !’
दसैं, तिहार वा नयाँ वर्ष मनाउन स्वदेश फर्किने नेपालीसँग भारतको भन्सारका कर्मचारीले असुल्ने गरेको जनाइएको छ । विगतमा भारतबाट फर्किने नेपालीलाई नाकामा लाम लगाएरै रकम लिने गर्थे । हिजोआज सीसी क्यामेरा भएकाले उनीहरूले त्यसलाई छलेर रकम लिने गरेको जनाइएको छ ।
नेपालका बसपार्कमा पनि मुगलानबाट फर्किएका नेपाली ठगीमा पर्ने गरेका छन् । दसैं र तिहारका बेला टिकट पनि नपाउने बहाना बनाउँदै दलालले बस बुकिङ गरेर महँगो भाडा असुल्ने गरेका छन् । असोज ५ गतेयता गौरीफन्टा नाका भएर ७ हजार ९ सय ३२ र गड्डाचौकी नाका भएर ११ हजार ३९ गरी कुल १८ हजार ९ सय ७१ जना घर फर्किएका कञ्चनपुर जिल्ला प्रशासनले जनाएको छ । जिल्ला प्रशासनसँग ५ गतेयता ७, ९, १६ र २१ गतेको भने तथ्यांक छैन ।
मजदुरसँग असुल्छन् सुरक्षाकर्मी
नेपालगन्जस्थित सीमा नाका जमुनाहाको सुरक्षामा रहेका १७ प्रहरी हालै जिल्ला प्रहरी कार्यालय बाँकेमा तानिए। उनीहरू इलाका प्रहरी कार्यालय जमुनाहामा सरुवा भएको तीन–चार महिना मात्र भएको थियो । इन्चार्ज सई पूर्णबहादुर खत्रीलाई छोडेर असई, हवल्दार र प्रहरी जवानलाई मात्र तानियो भनेर आलोचना भयो । तेस्रो दिन खत्री पनि जिल्लामै तानिए । वडामा दरबन्दी भएका सई मीनबहादुर विष्टले सीमा सुरक्षाको जिम्मेवारी पाए ।
सीमा नाकामा कार्यरत प्रहरीलाई एकचौथाइ समय पनि काम गर्न नदिनुको एउटै कारण थियो– भारतबाट दसैंमा घर फर्केका नेपालीलाई अनावश्यक दुःख दिएर पैसा असुली गर्नु । त्यो पनि रंगेहात पक्राउ परेपछि मात्र विभागीय कारबाही भएको हो । बाँके प्रहरी प्रमुख एसपी श्यामकृष्ण अधिकारी र डीएसपी मधुसूधन न्यौपानेले छड्के निरीक्षणका क्रममा पैसा असुली गरेको प्रमाण फेला पारेका थिए । एसपी अधिकारीले भने, ‘प्रहरीको पकेट जाँच गर्दा पाँच रुपैयाँदेखि ५० रुपैयाँ भारुसम्म फेला परेका थिए । जसको स्रोत पुष्टि हुन नसकेपछि उनीहरूको ठाउँमा नयाँ मान्छे पठाइएको हो ।’
दैलेखका खगेन्द्र शाहीका अनुसार दसैं मनाउन पोकापन्तुरा बोकेर घर फर्कने नेपाली ठगिने क्रम भारतबाटै सुरु हुन्छ । भारतबाट आउँदा दुईदेखि तीन दिने यात्राका क्रममा बाटोका होटलमै ठगिने शाहीले बताए । सीमामा पुग्दा भारतीय÷नेपाली सुरक्षाकर्मी र भन्सार कर्मचारीले विभिन्न बहानामा असुल्छन् । सीमा पार नगर्दै अटो र रिक्सावाला तान्न पुग्छन् । उनीहरू मनलाग्दी पैसा लिन्छन् । होटलवाला पनि सीमा नाकामै पुग्छन् । होटलको खानाको मोल पनि ‘कालीपारे’बाट बढी असुली हुन्छ ।
‘भारुलाई नेपाली रुपैयाँमा सटही गर्ने नाममा पनि होटलवालाले ठग्छन् । भारु साट्दा फाइदा हुने हुँदा कतिपय होटलवालाले खाएको र बसेको फ्री गरिदिन्छज्’, इलाका प्रहरी जमुनाहाका इन्चार्ज मीनबहादुर विष्टले भने, ‘रिक्सा-अटोवाला र होटलवालाले ठग्न नपाउन् भनेर सादा पोशाकका प्रहरी खटाएर सुरक्षा दिएका छौं ।’ नेपालगन्जको सीमा नाकामा एन्टिजेन परीक्षणका आधारमा दैनिक औसत हजार-बाह्र सय नेपाली घर फर्किरहेका देखिन्छन् ।
बाटोमै लुटिन्छन् नेपाली
भारतको जालन्धरमा रोजगारी गर्ने झापाका धनबहादुर विष्ट ५८ हजार भारु लिएर घर फर्कने क्रममा लुटिए । मोबाइल र लत्ताकपडा भएको झोलासमेत लुटेराले लगे। परिवारसँग दसैं मनाउन कोसेली बोकेर आउँदै गरेका उनलाई पानीमा नसालु पदार्थ ख्वाएका रहेछन् । चितवन भरतपुरका २२ वर्षीय लक्ष्मण गिरी भारतको हमिरपुरस्थित पेट्रोलपम्पमा काम गर्थे । दसैं नजिकिएपछि ६० हजार भारु लिएर घरको यात्रामा निस्किए । उनलाई चियामा नसालु पदार्थ खुवाएर उक्त रकम लुटेराले लगे ।
म्याग्दीको बेनी नगरपालिका–१० का कृष्ण परियार दिल्लीबाट आउने क्रममा लुटिए । उनी २५ हजार भारु, २ वटा मोबाइल र लत्ताकपडा सहितको झोला लिएर घर आउँदै थिए। प्रहरीका अनुसार लुटपाटका अधिकांश घटना भारतको गोरखपुरदेखि लिएर सुनौली नाकाको बीच हुने गरेको छ । रुपन्देहीका डीएसपी एवं प्रवक्ता सत्यनारायण थापाले चाडपर्वको बेला भारतमा नेपालीलाई लुटपाट गर्ने गिरोह भारतीयभन्दा बढी नेपाली मूलका नै रहेको बताए ।
बाटोमा कुराकानी गर्दै विश्वासमा पार्ने, त्यसपछि कुनै वस्तुमा नसालु पदार्थ ख्वाएर लुटपाट गर्ने गरेको पाइएको डीएसपी थापाको भनाइ छ । यात्राका क्रममा कुनै अपरिचित व्यक्तिले खानेकुरा दिए नखान प्रहरीले आह्वान गर्दै आएको छ । तर, झट्ट गरिने विश्वासका कारण लुटपाट-अपराध हुने गरेको छ । बेखर्ची अवस्थामा प्रहरी कार्यालयमा आएका पीडितलाई उनीहरूको गन्तव्यसम्म पुर्याउने वा आफन्तको जिम्मा लगाउने गरिएको इलाका प्रहरी कार्यालय बेलहियाका प्रमुख नवीन पौडेलले बताए ।
चाडपर्वले भीडभाड बढेको नाकामा प्रहरीले यात्रुका सहयोग गर्ने यात्रु सहायता कक्ष (हेल्प डेस्क) राखेको छ । भारतबाट फर्किएका नेपालीले यातायात, होटल, खानालगायतका सम्बन्धमा जानकारी लिने गरेको प्रहरीले जनाएको छ । अन्नपूर्ण पोष्ट दैनिकबाट
